Bereikbaarheid in Fryslân

In Fryslân is de gemiddelde afstand tot voorzieningen groter dan gemiddeld in Nederland. Tegelijkertijd is het aantal voorzieningen binnen een bepaalde omtrek vaak lager. Hoe dunbevolkter de woonomgeving, hoe minder voorzieningen en hoe groter de afstand tot voorzieningen. In Fryslân moeten inwoners bijvoorbeeld gemiddeld 12,7 km reizen naar een ziekenhuis (incl. buitenpolikliniek), ten opzichte van 4,8 km landelijk. Voor economische activiteiten geldt binnen een straal van tien kilometer eveneens een verschil tussen Fryslân (ongeveer 24 activiteiten) en Nederland (ongeveer 130). De langere afstand wordt door veel inwoners van Fryslân niet als probleem ervaren, omdat zij gewend zijn met de auto grotere afstanden te overbruggen (Panel Fryslân, 2020).  Wel is het een probleem voor minder mobiele mensen.  

In de afgelopen jaren zijn door schaalvergroting en veranderingen in de bevolkingssamenstelling voorzieningen verdwenen in Fryslân. Bijvoorbeeld de sluiting van meer dan 100 basisscholen. Als een voorziening dreigt te verdwijnen hebben inwoners vaak moeite met het accepteren van dit verlies. Dit kan een (tijdelijk) negatief effect hebben op de leefbaarheid (FSP, 2017).

Een groot deel van de inwoners van Fryslân hecht de meeste waarde aan de aanwezigheid van een supermarkt (83%), bushalte of treinstation (82%), basisschool (82%) en een huisarts (82%) in hun leefomgeving. Regionaal zijn de verschillen klein. De omvang van de woonplaats en leeftijd zijn in grotere mate bepalend. Het belang van een ontmoetingsplek als een dorpshuis, buurthuis of wijkcentrum neemt toe naarmate de omvang van de woonplaats afneemt.

Opvallend is dat hoe kleiner de woonplaats is, hoe minder belang er wordt gehecht aan een supermarkt. Van kleine woonplaatsen (<500 inwoners) vindt een derde van de inwoners een supermarkt in hun directe woonomgeving (heel) belangrijk, terwijl 92 procent van de inwoners van grotere woonplaatsen (>15000 inwoners) dit (heel) belangrijk vindt. Leeftijd beïnvloedt het belang van bepaalde voorzieningen ook. Het belang dat wordt gehecht aan een ontmoetingsplek als een dorpshuis, buurthuis of wijkcentrum en kerk of gebedshuis groeit naarmate de leeftijd toeneemt.

In Fryslân (525 per 1000 inwoners) zijn relatief meer auto’s dan landelijk (502 per 1000 inwoners). Wanneer bedrijfswagens niet worden meegerekend is dat verschil nog groter. Ook is het aantal auto’s sinds 2000 in Fryslân (+40%) percentueel harder gestegen dan landelijk (+26%). De auto wordt in Fryslân het meest gebruikt en is daarmee het belangrijkste vervoersmiddel. In Fryslân gebruikt 63,2 procent van de inwoners de auto (als bestuurder) drie keer per week of vaker. Onder inwoners van het platteland (<5000 inwoners) is dat percentage (72,1%) nog iets hoger.  

Dit staat in contrast met het aantal elektrische auto’s. Waar gemiddeld 18,7 per 1000 inwoners in Nederland een elektrische auto hebben, geldt dit voor 13,4 per 1000 inwoners in Fryslân. De verwachting is dat het gebruik van elektrische auto’s de komende jaren toe gaat nemen, gezien er steeds meer aandacht is voor duurzaamheid. Na de auto is de fiets het meest gebruikte vervoersmiddel (41%), gevolgd door de elektrische fiets (20%). Het openbaar vervoer wordt relatief weinig gebruikt. Van de inwoners maakt 3,5 procent drie keer per week of vaker gebruik van de trein en/of de bus. In Noordoost Fryslân (6,4%) wordt vaker gebruik gemaakt van de bus dan in andere regio’s in Fryslân. 

Een snelle en stabiele internetverbinding wordt steeds belangrijker. De coronapandemie heeft dit belang benadrukt. Door de overheidsadviezen moesten veel mensen thuis werken, studeren of hun vrije tijd besteden, wat veel vraagt van het internet. Immers, hoe meer mensen (zware) activiteiten online uitvoeren, hoe meer Mb/s er nodig is. Door het toenemende gebruik is toegang tot een minimum aan bandbreedte (bijna) noodzakelijk geworden. Het heeft een direct effect gekregen op de leefbaarheid van een regio. Daarom heeft het kabinet als doel gesteld dat alle huishoudens in Nederland in 2023 ten minste toegang moeten hebben tot een internetverbinding van 100 Mb/s (Ministerie van Economische Zaken en Klimaat, 2021).

In Fryslân heeft 98 procent van de woningen minimaal 100 mb/s internet. Op regionaal niveau kent Fryslân kleine verschillen. In Noardeast-Fryslân (92%) is de dekking het laagst. Gemiddeld is 76 procent van de inwoners van Fryslân (zeer) tevreden met de toegankelijkheid tot snel internet. Wel zijn inwoners van het platteland (<5000 inwoners) minder tevreden dan inwoners van grotere woonplaatsen.